Η Ζωή δεν είναι μάθημα φιλoσοφίας

Λύση των προβλημάτων σου σημαίνει να σου δώσω μια απάντηση που να σε ικανοποιεί διανοητικά,
και διάλυση του προβλήματός σου σημαίνει να σου δώσω μια μέθοδο που να σε κάνει να έχεις επίγνωση του γεγονότος ότι δεν υπάρχει κανένα απολύτως πρόβλημα.

 όλα τα προβλήματα είναι  δικό μας δημιούργημα και δεν υπάρχει ανάγκη απαντήσεων.

Η Ζωή δεν έχει καμιά απάντηση.

Η ομορφιά της είναι ότι δεν έχει καμιά ερώτηση.

Όλες της οι ερωτήσεις έχουν διαλυθεί, έχουν εξαφανιστεί.  Οι άνθρωποι νομίζουν κάτι άλλο:  νομίζουν ότι ο φωτισμένος άνθρωπος πρέπει να έχει την απάντηση για τα πάντα.  Η πραγματικότητα είναι ότι δεν έχει καμιά απολύτως απάντηση.  Δεν έχει καμιά ερώτηση.  Χωρίς ερωτήσεις, πώς γίνεται να έχει κάποια απάντηση;

Η Γερτρούδη Στάιν, μια μεγάλη ποιήτρια, ήταν ετοιμοθάνατη, περιστοιχισμένη από τους φίλους της, όταν ξαφνικά άνοιξε τα μάτια της και ρώτησε, ΄΄Ποια είναι η απάντηση;΄΄

Είπε κάποιος, ΄΄Μα δεν ξέρουμε την ερώτηση, πώς λοιπόν να ξέρουμε την απάντηση;΄΄

Άνοιξε τα μάτια της εκείνη για τελευταία φορά και είπε, ΄΄Εντάξει, τότε ποια είναι η ερώτηση;΄΄  Και πέθανε.  Παράξενα τελευταία λόγια.

Είναι πολύ όμορφο να βρει κανείς τα τελευταία λόγια των ποιητών, των ζωγράφων, των χορευτών, των τραγουδιστών.  Περιέχουν μέσα τους κάτι με τεράστιο νόημα.
Ρώτησε πρώτα, ΄΄Ποια είναι η απάντηση;΄΄ . . .  σαν να μην μπορεί να είναι διαφορετική η απάντηση για τους διάφορους ανθρώπους.  Η ερώτηση πρέπει να είναι η ίδια, δεν υπάρχει λόγος να το πεις αυτό.  Κι εκείνη βιαζόταν, αντί λοιπόν να περάσει μέσα από τη σωστή διαδικασία -να κάνει την ερώτηση κι έπειτα να ακούσει την απάντηση- ρώτησε απλώς, ΄΄Ποια είναι η απάντηση;΄΄

Αλλά δεν καταλαβαίνει ο κόσμος ότι κάθε άνθρωπος βρίσκεται στην ίδια θέση: η ίδια ερώτηση είναι ερώτηση του καθενός.  Κάποιος ανόητος λοιπόν ρώτησε, ΄΄Μα πώς να απαντήσουμε αν δεν ξέρουμε την ερώτηση;΄΄

Φαίνεται λογικό αυτό, αλλά δεν είναι:  είναι απλώς ανόητο -και μάλιστα  με κάποιον ετοιμοθάνατο. . .  Αλλά η καημένη η γυναίκα άνοιξε τα μάτια της γι΄άλλη μια φορά.  Είπε, ΄΄Εντάξει, ποια είναι η ερώτηση;΄΄  Κι έπειτα ακολούθησε σιωπή.

Κανείς δεν ξέρει την ερώτηση, κανείς δεν ξέρει την απάντηση.  Για την ακρίβεια, δεν υπάρχει καμιά ερώτηση και δεν υπάρχει καμιά απάντηση, υπάρχει μόνον ένας τρόπος να ζεις μπερδεμένος, να βρίσκεσαι στο νου σου.  Τότε θα υπάρχουν εκατομμύρια ερωτήσεις κι εκατομμύρια απαντήσεις και κάθε απάντηση φέρνει εκατοντάδες ακόμη ερωτήσεις μαζί της και δεν υπάρχει τέλος.

Υπάρχει όμως ένας άλλος τρόπος ζωής:  να ζεις με συνειδητότητα, και τότε δεν υπάρχει καμιά απάντηση και καμιά ερώτηση.

Γιατί ασχολείσαι με ερωτήσεις και απαντήσεις.  Να θυμάσαι ότι δεν υπάρχει καμιά ερώτηση και  δεν υπάρχει καμιά απάντηση:  η ύπαρξη είναι εντελώς σιωπηλή σε σχέση με ερωτήσεις και απαντήσεις. Δεν πρόκειται για μάθημα φιλοσοφίας.  Να πεθάνεις χωρίς καμιά ερώτηση και χωρίς καμιά απάντηση, να πεθάνεις σιωπηλά, συνειδητά, ειρηνικά.
 Να θυμάσαι αυτά τα τρία: ζωή, αγάπη, φως.


Η ζωή σού έχει δοθεί, είσαι ζωντανός. Το φως είναι παρόν, χρειάζεται όμως να δημιουργήσεις μια γέφυρα ανάμεσα στη ζωή και στο φως. Η γέφυρα εκείνη είναι η αγάπη. Με τα τρία αυτά μπορείς να φτιάξεις έναν ολικό τρόπο ζωής, τρόπο ύπαρξης, ένα νέο τρόπο ύπαρξης.

Όποτε έχει υπερβολικό προσανατολισμό προς το νου ένας άνθρωπος, γίνεται ανίκανος να αγαπήσει -κι η αγάπη θα είναι η γέφυρα. Ο άνθρωπος που προσανατολίζεται υπερβολικά προς το νου απομακρύνεται περισσότερο από την καρδιά, κι η καρδιά είναι το κέντρο που ανταποκρίνεται στο κάλεσμα της αγάπης.

Ο άνθρωπος με προσανατολισμό προς το νου είναι αποκομμένος από το σύμπαν. Ζει μέσα στο σύμπαν, αλλά ζει σαν να είναι σε βαθιά νάρκωση. Ζει μέσα στο σύμπαν, αλλά ζει σαν το δέντρο που έχασε τις ρίζες του. Ζει μόνο κατ΄όνομα: ο χυμός της ζωής δεν κυλάει πια. Έχει χάσει την επαφή, είναι ασύνδετος. Αυτό σημαίνει αποξένωση.

Ο σύγχρονος άνθρωπος αισθάνεται πολύ αποξενωμένος, αισθάνεται πολύ απέξω, δεν αισθάνεται σαν στο σπίτι του, άνετος με τη ζωή, με την ύπαρξη, με τον κόσμο. Αισθάνεται σχεδόν σαν να τον έχουν ρίξει μέσα στον κόσμο και πρόκειται για κατάρα πιο πολύ παρά για ευλογία.

Γιατί συνέβη αυτό; Ο υπερβολικός προσανατολισμός προς το νου, η υπερβολική εκπαίδευση του νου, έχει κόψει κάθε ρίζα στη καρδιά. Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι -έχω παρατηρήσει πολλούς ανθρώπους- που δεν ξέρουν τι είναι η καρδιά, την προσπερνούν. Η καρδιά πάλλεται, αλλά η ενέργεια δεν περνάει πλέον από μέσα της. Την προσπερνούν, πάνε κατευθείαν στο νου. Ακόμη και όταν αγαπούν, σκέφτονται ότι αγαπούν. Ακόμη και όταν αισθάνονται, σκέφτονται ότι αισθάνονται. Ακόμη και το συναίσθημα είναι μέσω της σκέψης. Είναι βέβαια αναγκαστικά ψεύτικο.

Οι σκέψεις δημιουργούν μεγάλη πλαστότητα, γιατί οι σκέψεις αποτελούν την προσπάθεια του ανθρώπου να κατανοήσει το σύμπαν και η αγάπη αποτελεί την προσπάθεια του Θεού να κατανοήσει τον άνθρωπο. 

Ας το επαναλάβω: όταν προσπαθείς να κατανοήσεις τον Θεό ή την ύπαρξη ή την αλήθεια, πρόκειται για τη δική σου προσπάθεια -ένα μέρος, ένα μικροσκοπικό μέρος προσπαθεί να συλλάβει το όλον, το άπειρο όλον. Είναι επόμενο να είναι καταδικασμένη η προσπάθεια. Είναι κάτι το αδύνατο. Δεν μπορεί να συμβεί από την ίδια τη φύση των πραγμάτων. 

Αγάπη είναι όταν σε έχει βρει ο Θεός. 

Αγάπη είναι όταν το χέρι του Θεού σε αναζητεί, ψηλαφεί για να σε βρει. 

Αγάπη είναι όταν επιτρέπεις στο Θεό να σε βρει.

 Επομένως δεν μπορείς να την κατορθώσεις εσύ την αγάπη. Μπορείς να κατορθώσεις τη λογική, μπορείς να είσαι πάρα πολύ επιδέξιος σε ό,τι αφορά τη λογική. Μόλις εμφανιστεί η αγάπη, γίνεσαι εντελώς αδέξιος. Δεν ξέρεις τότε πού βρίσκεσαι, δεν ξέρεις τότε τι κάνεις, δεν ξέρεις τότε πού πας. Δεν γνωρίζεις τότε κανέναν έλεγχο.

Τη λογική την ελέγχεις, την αγάπη δεν την ελέγχεις.

 Τη λογική τη χειρίζεσαι ,η αγάπη αποτελεί ένα συμβάν.

 Η λογική σού δίνει την αίσθηση ότι είσαι κάποιος, η αγάπη σού δίνει την αίσθηση ότι είσαι ένας κανένας.

Η αγάπη προβάλει μέσα σου όταν επιτρέπεις στο Θεό να εισέλθει σε σένα. Όταν προσπαθείς μόνος, τότε η όλη προσπάθεια είναι παράλογη.


Έχω ακούσει. . .
Ο Μουλά Νασρουντίν πλησίασε δειλά ένα καλεσμένο σε μια από τις κοινωνικές βραδιές της κόρης του. Είχε ακούσει να τον αποκαλούν δόκτορα , του είπε λοιπόν ντροπαλά, ΄΄Δόκτωρ, μπορώ να σας κάνω μια ερώτηση;΄΄
΄΄Βεβαίως,΄΄ είπε εκείνος.
΄΄Τώρα τελευταία,΄΄ είπε ο Νασρουντίν, ΄΄νιώθω ένα πόνο εδώ ακριβώς, κάτω από την καρδιά. . ΄΄
Ο καλεσμένος τον διέκοψε με δυσαρέσκεια λέγοντας, ΄΄Λυπάμαι πολύ, Μουλά, αλλά εγώ είμαι δόκτωρ της φιλοσοφίας.΄΄
΄΄Α, να με συγχωρείτε,΄΄ είπε ο Νασρουντίν. Άρχισε να απομακρύνεται, έπειτα όμως τον κυρίευσε η περιέργεια και γύρισε πίσω. ΄΄Μια ερώτηση μόνο ακόμη, δόκτωρ. Πείτε μου, αυτή η φιλοσοφία τι αρρώστια είναι;΄΄

Πράγματι, η φιλοσοφία είναι ένα είδος αρρώστιας -κι όχι μόνο μια συνηθισμένη αρρώστια, είναι πιο καρκινική κι από τον καρκίνο, πιο επικίνδυνη από όλες τις αρρώστιες μαζί. Μια αρρώστια κόβει μια μόνο ρίζα. Ακόμη κι όλες οι αρρώστιες μαζί δεν μπορούν να σε αποκόψουν τελείως από την ύπαρξη. Η φιλοσοφία σε αποκόβει, σε ξεριζώνει εντελώς.

Τι είναι η αρρώστια; Όταν γίνει χαλαρή κάποια σύνδεση με την ύπαρξη, νιώθεις άρρωστος. Όταν είναι αποσυνδεδεμένο το κεφάλι, τότε υπάρχει ο πονοκέφαλος. Όταν είναι αποσυνδεδεμένο το στομάχι, τότε υπάρχει ο στομαχόπονος. Έγινες κάπου αυτόνομος, δεν βρίσκεσαι πια σε αλληλεξάρτηση με την ύπαρξη. Υπάρχει εκεί η αρρώστια. Η αρρώστια έχει κάποια αυτονομία, ανεξαρτησία. Όταν έχεις μέσα σου ένα κακοήθη όγκο, ο όγκος εκείνος γίνεται ένα σύμπαν από μόνος του. Είναι αποσυνδεδεμένος από την ύπαρξη.

Άρρωστος άνθρωπος είναι αυτός που είναι αποσυνδεδεμένος κατά πολλούς τρόπους. Όταν γίνεται χρόνια μια ορισμένη αρρώστια, σημαίνει αυτό απλώς ότι έχει καταστραφεί τελείως η ρίζα, δεν υπάρχει πια ούτε καν η δυνατότητα της επαναφύτευσης μέσα στο χώμα. Θα χρειαστεί να παραμείνεις ζωντανός εν μέρει μόνο, κάποιο μέρος σου θα μένει νεκρό.

Κάποιος άνθρωπος μένει παράλυτος -τι σημαίνει αυτό; Το σώμα έχει χάσει την επαφή του με τη συμπαντική ενέργεια. Είναι τώρα σχεδόν ένα νεκρό πράγμα -που κρέμεται, που είναι αποσυνδεδεμένο. Δεν κυλάει πια μέσα του ο χυμός της ζωής.

Αν αυτό σημαίνει αρρώστια, τότε η φιλοσοφία είναι πραγματικά η πιο μεγάλη αρρώστια που μπορεί να υπάρξει -διότι σε αποσυνδέει εντελώς, κι όχι μόνον αυτό, σε αποσυνδέει με τόση λογική που δεν συνειδητοποιείς ποτέ ότι είσαι άρρωστος. Σε αποσυνδέει με τόσες δικαιολογίες και εκλογικεύσεις που δεν συνειδητοποιείς ποτέ ότι χάνεις την ουσία. Πρόκειται για αρρώστια με μεγάλη αυτοδικαίωση, στηρίζει συνεχώς τον εαυτό της.

 Φιλοσοφία σημαίνει ότι ο άνθρωπος έχει απόλυτο προσανατολισμό προς το κεφάλι του. Κοιτάζει την ύπαρξη μέσα από τα μάτια της λογικής και όχι μέσα από τα μάτια της αγάπης. Όταν κοιτάς μέσα από τα μάτια της λογικής, θα γνωρίσεις μερικά πράγματα, αλλά τα πράγματα εκείνα δεν θα σου δώσουν τη θέαση της πραγματικότητας. Θα πρόκειται απλώς για αφηρημένες έννοιες.

Όταν κοιτάζεις μέσω της αγάπης, τότε γνωρίζεις την πραγματικότητα έτσι όπως είναι. Αγάπη σημαίνει να συντονίζεσαι με το σύμπαν, μαζί του, να έχεις συνύπαρξη.
Είναι οργασμική: κυλάς εσύ και η ύπαρξη κυλούσε από πάντα και οι δυο ροές συναντιούνται και αναμειγνύονται και υπάρχει συγκερασμός μεταξύ τους. Προβάλλει μια ανώτερη σύνθεση: το μέρος συναντιέται με το όλον και το όλον συναντιέται με το μέρος. Προβάλλει τότε κάτι που είναι μεγαλύτερο από το μέρος και από το όλον μαζί -αυτό ακριβώς είναι η αγάπη. 

Η αγάπη είναι μια από τις σημαντικότερες λέξεις στις γλώσσες του ανθρώπου, διότι η αγάπη αποτελεί υπαρξιακή γλώσσα.

Κάπως όμως, ήδη από την παιδική ηλικία, μας σακατεύουν. Κόβονται οι ρίζες μας στην καρδιά. Μας αναγκάζουν να πάμε προς το κεφάλι και δεν μας επιτρέπουν να έρθουμε προς την καρδιά. Είναι κάτι που το έχει υποστεί πολύ καιρό η ανθρωπότητα, είναι μια καταστροφή -το ότι δεν έχει ακόμη γίνει ο άνθρωπος ικανός να ζει με αγάπη.

Υπάρχουν λόγοι:
Η αγάπη είναι ριψοκίνδυνη. Αν αγαπάς, προχωρείς σε κινδύνους -διότι δεν μπορείς να την ελέγχεις, δεν είναι ασφαλής. Δεν είναι του χεριού σου. Είναι απρόβλεπτη: κανείς δεν ξέρει πού θα οδηγήσει. Προχωρεί κανείς μέσα σε απόλυτο σκοτάδι, όμως οι ρίζες μόνο στο σκοτάδι μεγαλώνουν. Αν φοβηθούν το σκοτάδι οι ρίζες ενός δέντρου και δεν προχωρούν υπόγεια, το δέντρο θα πεθάνει. Χρειάζεται να πηγαίνουν μέσα στο σκοτάδι. Χρειάζεται να βρουν το δρόμο τους προς τα βαθύτερα στρώματα τη γης, όπου θα μπορέσουν να βρουν πηγές νερού, τροφή.

Η καρδιά είναι το σκοτεινότερο μέρος της ύπαρξής σου. Είναι σαν τη σκοτεινή νύχτα. Είναι η γη σου. Έτσι λοιπόν οι άνθρωποι φοβούνται να πάνε στο σκοτάδι, θέλουν να μένουν στο φως. Τουλάχιστον βλέπεις πού είσαι και τι θα συμβεί. Είσαι ασφαλής, εξασφαλισμένος. Όταν προχωρείς στην αγάπη, δεν μπορείς να υπολογίσεις τις πιθανότητες, δεν μπορείς να υπολογίσεις τα αποτελέσματα. Δεν μπορείς να έχεις ως προσανατολισμό σου τα αποτελέσματα. Για την αγάπη, το μέλλον δεν υπάρχει, υπάρχει μόνο το παρόν. Μπορείς να βρίσκεσαι στην τωρινή στιγμή, αλλά δεν μπορείς να σκέφτεσαι τίποτα για την επόμενη. Με την αγάπη δεν είναι δυνατό να προγραμματίζεις.

Η κοινωνία, ο πολιτισμός, η κουλτούρα, η εκκλησία, οι πάντες πιέζουν το μικρό παιδί να είναι πιο λογικό. Προσπαθούν να εστιάσουν τις διάφορες μορφές της ενέργειάς του στο κεφάλι. Μόλις εστιαστούν οι μορφές ενέργειας στο κεφάλι, γίνεται πολύ δύσκολο να πέσεις πίσω στην καρδιά. Στην πραγματικότητα, κάθε παιδί γεννιέται με μεγάλη ενέργεια αγάπης. Το παιδί γεννιέται μέσα από ενέργεια αγάπης. Το παιδί είναι γεμάτο αγάπη, εμπιστοσύνη. Έχεις κοιτάξει μέσα στα μάτια ενός μικρού παιδιού; Πόση εμπιστοσύνη; Το παιδί μπορεί και εμπιστεύεται τα πάντα: το παιδί μπορεί να παίξει με ένα φίδι, το παιδί μπορεί να πάει με τον οποιοδήποτε. Το παιδί μπορεί να πλησιάσει τόσο πολύ τη φωτιά που ίσως να είναι επικίνδυνο -γιατί το παιδί δεν έχει μάθει ακόμη πώς να αμφισβητεί. Του διδάσκουμε λοιπόν την αμφισβήτηση, του διδάσκουμε το σκεπτικισμό, του διδάσκουμε τη λογική. Φαίνεται πως είναι μέτρα για την επιβίωση αυτά. Διδάσκουμε το φόβο, διδάσκουμε την προσοχή, διδάσκουμε την σύνεση, και όλα αυτά μαζί σκοτώνουν τη δυνατότητα για αγάπη.

Έχω ακούσει. . .
Κάλεσαν το γιατρό Άμπραμς να πάει στο μαγαζί του Μουλά Νασρουντίν, όπου ο Μουλά κειτόταν κάτω αναίσθητος. Ο γιατρός Άμπραμς ασχολήθηκε μαζί του πολλή ώρα και τελικά τον συνέφερε. ΄΄Πώς έτυχε να πιεις αυτό το πράγμα, Νασρουντίν;΄΄ ρώτησε το Μουλά. ΄΄Δεν είδες την ετικέτα πάνω στο μπουκάλι; Γράφει ΄δηλητήριο΄.΄΄
Ο Νασρουντίν είπε, ΄΄Ναι, γιατρέ μου, αλλά δεν το πίστεψα.΄΄
Ο γιατρός Αμπραμς ρώτησε, ΄΄Και γιατί όχι;΄΄
Ο Νασρουντίν είπε, ΄΄Γιατί όποτε πιστεύω κάποιον, με ξεγελάει.΄΄

Μαθαίνουν σιγά-σιγά οι άνθρωποι πώς να μην πιστεύουν, πώς να μην εμπιστεύονται, πώς να γίνουν χρόνιοι αμφισβητίες. Και τούτο συμβαίνει με τόσο αργό ρυθμό, σε τόσο μικρές δόσεις, που δεν αντιλαμβάνεσαι ποτέ τι σου συμβαίνει. Όταν έχει πια συμβεί, είναι πολύ αργά. 

Αυτό είναι που ονομάζει ο κόσμος ΄΄πείρα΄΄. Αποκαλούν πεπειραμένο έναν άνθρωπο, αν έχει χάσει την επαφή με τη καρδιά του: λένε ότι είναι πολύ έμπειρος άνθρωπος, πολύ έξυπνος, πολύ πονηρός , κανείς δεν μπορεί να τον ξεγελάσει.
Ίσως να μην μπορεί να τον ξεγελάσει κανείς, έχει όμως ο ίδιος ξεγελάσει τον εαυτό του. Έχει χάσει κάθε τι που έχει αξία, έχει χάσει τα πάντα.

Τότε συμβαίνει ένα πολύ περίεργο φαινόμενο: δεν μπορούν οι άνθρωποι να αγαπήσουν άλλους ανθρώπους, γιατί οι άνθρωποι μπορεί να τους εξαπατήσουν, αρχίζουν να αγαπούν αντικείμενα. Επειδή υπάρχει μεγάλη ανάγκη να αγαπούν, βρίσκουν συνεχώς υποκατάστατα: κάποιος αγαπάει το σπίτι του, κάποιος αγαπάει το αυτοκίνητό του, κάποιος αγαπάει τα ρούχα του, κάποιος αγαπάει τα χρήματα. Βέβαια, το σπίτι δεν μπορεί να σε ξεγελάσει, η αγάπη αυτή δεν είναι ριψοκίνδυνη. Μπορείς να αγαπάς το αυτοκίνητο -το αυτοκίνητο είναι πιο αξιόπιστο από έναν αληθινό άνθρωπο. Μπορείς να αγαπάς τα χρήματα -τα χρήματα είναι νεκρό πράγμα΄ βρίσκονται πάντα κάτω από τον έλεγχό σου. Γιατί τόσο πολύς κόσμος αγαπάει αντικείμενα και όχι ανθρώπους; Κι ακόμη κι αν αγαπούν καμιά φορά κάποιον άνθρωπο, προσπαθούν να κατεβάσουν τον άνθρωπο στο επίπεδο του αντικειμένου.

Αν αγαπάς μια γυναίκα, είσαι αμέσως έτοιμος να την κατεβάσεις στο επίπεδο της συζύγου. Είσαι έτοιμος να την κατεβάσεις στο επίπεδο ενός ορισμένου ρόλου: του ρόλου της συζύγου -πράγμα που είναι λιγότερο απρόβλεπτο από την πραγματικότητα μιας αγαπημένης. Αν αγαπάς έναν άντρα, είσαι έτοιμη να τον έχεις κτήμα σου, σαν αντικείμενο. Θέλεις να είναι σύζυγός σου, γιατί ο εραστής είναι περισσότερο ρευστός΄ δεν ξέρει κανείς ποτέ. . . Ο σύζυγος δείχνει πιο στέρεο πράγμα. Τουλάχιστον υπάρχει ο νόμος, υπάρχει το δικαστήριο, υπάρχει η αστυνομία, υπάρχει η κυβέρνηση που δίνει κάποιου είδος στερεότητα στο σύζυγο. Ο εραστής μοιάζει με όνειρο: όχι και τόσο απτός.

Αμέσως μόλις ερωτευτούν οι άνθρωποι, είναι έτοιμοι να παντρευτούν -τόσο πολύ φοβούνται τον έρωτα! Κι όποιον κι αν αγαπάμε, αρχίζουμε να προσπαθούμε να τον ελέγξουμε. Αυτή η σύγκρουση ακριβώς υπάρχει ανάμεσα στους συζύγους, ανάμεσα σε μητέρα και γιο, αδελφούς και αδελφές, φίλους -ποιος θα έχει κτήμα του ποιον; Σημαίνει τούτο: ποιος πρόκειται να προσδιορίσει ποιον, ποιος θα περιορίσει ποιον σε αντικείμενο; Ποιος θα είναι ο αφέντης και ποιος θα είναι ο σκλάβος;

Ο Μουλά Νασρουντίν καθόταν κακόκεφος με το ποτό του κι ο φίλος του είπε, ΄΄Δείχνεις πολύ πεσμένος, Μουλά. Τι συμβαίνει;΄΄
Ο Νασρουντίν είπε, ΄΄Ο ψυχίατρός μου λέει ότι είμαι ερωτευμένος με την ομπρέλα μου και ότι αυτό είναι η πηγή των προβλημάτων μου.΄΄
΄΄Ερωτευμένος με την ομπρέλα σου;΄΄
΄΄Ναι, δεν είναι γελοίο; Πράγματι μου αρέσει η ομπρέλα μου και τη σέβομαι και απολαμβάνω τη συντροφιά της, αλλά. . . ερωτευμένος;΄΄

Τι άλλο είναι όμως ο έρωτας; Αν απολαμβάνεις τη συντροφιά της ομπρέλας σου κι αν σέβεσαι και συμπαθείς την ομπρέλα σου, τι άλλο είναι ο έρωτας; Ο έρωτας είναι σεβασμός, τεράστιος σεβασμός, ο έρωτας είναι μια βαθιά συμπάθεια, κι ο έρωτας είναι σκέτη χαρά για την παρουσία αυτού που αγαπάς. Τι άλλο είναι ο έρωτας; Οι άνθρωποι όμως αγαπούν αντικείμενα -μια βαθιά ανάγκη ικανοποιείται κάπως με υποκατάστατα.

Να θυμάσαι, η πρώτη καταστροφή είναι το ότι παίρνεις προσανατολισμό προς το κεφάλι. Η δεύτερη καταστροφή είναι ότι αρχίζεις να υποκαθιστάς τις ανάγκες για αγάπη με πράγματα. Τότε χάνεσαι, χάνεσαι μέσα στην έρημο. Τότε δεν θα φτάσεις ποτέ στον ωκεανό. Τότε θα διαλυθείς και θα εξατμιστείς. Τότε όλη σου η ζωή θα πάει εντελώς χαμένη.

Μόλις αντιληφθείς ότι αυτό ακριβώς συμβαίνει, αντέστρεψε τα πράγματα: κάνε κάθε προσπάθεια να έρθεις και πάλι σε επαφή με την καρδιά. 

Αυτό ακριβώς αποκαλώ αγάπη -να έρθεις σε επαφή με την καρδιά και πάλι, να καταργήσεις αυτό που σου έχει κάνει η κοινωνία.

 Η κατάργηση αυτού που έχει κάνει η κοινωνία αποτελεί την αληθινή θρησκεία, η κατάργηση κάθε ανοησίας που έχουν κάνει όσοι ήθελαν το καλό σου.

 Ίσως να νομίζουν ότι σε βοηθούν και ίσως να μην σε καταστρέφουν εν γνώσει τους, ίσως να είναι και οι ίδιοι θύμα των γονιών και της κοινωνίας τους. Δεν λέω τίποτε εναντίον τους. Τους χρειάζεται μεγάλη ευσπλαχνία.

Ο  άνθρωπος μπορεί να γίνει θρησκευόμενος μόνον όταν μπορέσει να συγχωρήσει τους γονείς του. Να συγχωρήσει; Μάλιστα, έτσι ακριβώς είναι. Είναι πολύ δύσκολο. Τη στιγμή που αποκτάς επίγνωση, είναι πολύ δύσκολο, αδύνατο σχεδόν, να συγχωρήσεις τους γονείς σου, γιατί σού έχουν κάνει πάρα πολλά πράγματα -εν αγνοία τους βέβαια, φερόμενοι χωρίς επίγνωση βέβαια, πάντως τα έχουν κάνει.
 Έχουν καταστρέψει την αγάπη σου και σου έχουν δώσει τη νεκρή λογική.
 Έχουν καταστρέψει την ευφυΐα σου και σου έχουν δώσει, ως υποκατάστατο, τη διανόηση.
 Έχουν καταστρέψει τη ζωή και τη ζωντάνια σου και σου έχουν δώσει ένα σταθερό μοτίβο με το οποίο να ζεις, ένα σχέδιο σύμφωνα με το οποίο να ζεις.
 Έχουν καταστρέψει την κατεύθυνσή σου και σου έχουν δώσει ένα προορισμό.
 Έχουν καταστρέψει το γιορτασμό σου και σε έχουν μετατρέψει σε εμπόρευμα της αγοράς.

 Είναι πολύ δύσκολο να τους συγχωρήσεις, γι΄αυτό και όλες οι παλιές παραδόσεις λένε να σέβεσαι τους γονείς σου.

Είναι δύσκολο να τους συγχωρήσεις, είναι πάρα πολύ δύσκολο να τους σεβαστείς.
Αν όμως καταλάβεις, θα τους συγχωρήσεις. Θα πεις το ίδιο με εκείνο που είπε ο Ιησούς πάνω στο σταυρό: ΄΄Πατέρα, συγχώρεσέ τους, διότι δεν ξέρουν τι κάνουν.΄΄ Ναι, ακριβώς αυτές είναι οι λέξεις.

 Και βρίσκονται οι πάντες πάνω στο σταυρό -και το σταυρό δεν τον ετοίμασαν οι εχθροί σου, αλλά οι γονείς σου, η κοινωνία σου. . . και είναι οι πάντες σταυρωμένοι.

Η ζωή δεν είναι κάτι το σοβαρό. Είναι διασκέδαση, είναι γέλιο, είναι χαρά. Να απολαμβάνεις τα μικρά πράγματα με τεράστιο σεβασμό.

Έχω ακούσει. . .Ένας φίλος του Μουλά Νασρουντίν είδε με έκπληξη ότι ο Μουλά είχε ζέψει το πολυτιμότερο περιουσιακό του στοιχείο, τον βραβευμένο ταύρο του, στο άροτρο και τον πήγαινε μέσα στα χωράφια.
Είπε, ΄΄Τρελάθηκες, Μουλά; Ο ταύρος είναι πολύτιμος! Γιατί τον αφήνεις να τραβάει το άροτρο;΄΄
΄΄Πρέπει να μάθει ο ταύρος,΄΄ είπε με αυστηρότητα ο Μουλά, ΄΄ότι η ζωή δεν είναι παιγνίδι.΄΄

Υπάρχουν άνθρωποι που ενοχλούνται μόλις αρχίσεις να γελάς, θα ήθελαν να σου δείξουν ότι η ζωή δεν είναι παιγνίδι. Οι άνθρωποι αυτοί είναι άρρωστοι οι ίδιοι. Τους έχει ξεφύγει η ζωή και δεν θέλουν να την απολαμβάνει και κανένας άλλος. Οι ιερείς είναι άρρωστοι άνθρωποι, δεν θέλουν να απολαμβάνεις. Έχουν οι ίδιοι χάσει, σε ζηλεύουν. Κι έχουν ποντάρει πάρα πολλά: το εγώ τους είναι ικανοποιημένο μόνον επειδή είναι οι ίδιοι ενάντιοι στη ζωή. Διάλεξαν το εγώ έναντι της ζωής. Αν διαλέξεις εσύ τη ζωή, θα είναι αυτοί εναντίον σου. Θα σε χαλιναγωγούν συνεχώς, θα σε επικρίνουν συνεχώς, θα σου δημιουργούν συνεχώς ενοχή.

Δεν μπορεί να συμβεί σπουδαιότερη καταστροφή, μεγαλύτερη καταστροφή στην ανθρωπότητα από εκείνη που συνέβη μέσω των θρησκειών. Η καταστροφή είναι ότι έχουν δημιουργήσει μια ένοχη συνείδηση. Όποτε λοιπόν απολαμβάνεις, αρχίζεις κάπου κατά βάθος να αισθάνεσαι ένοχος, σαν να κάνεις κάτι κακό. Όποτε είσαι υγιής, αρχίζεις να αισθάνεσαι πως κάτι είναι λάθος. Όποτε χορεύεις, αρχίζεις να αισθάνεσαι ότι κάτι είναι λάθος. Όποτε γελάς, δεν μπορείς ποτέ να γελάσεις ολοκληρωτικά, γιατί κατά βάθος κάτι σε τραβά συνεχώς προς τα πίσω: ΄΄Τι κάνεις εκεί;΄΄ Από τη παιδική ακόμη ηλικία, όποτε ήσουν ευτυχισμένος, βρισκόταν κάποιος να σου πει ότι η ζωή δεν είναι μόνο διασκέδαση: ΄΄Πάψε να γελάς! Δείξε σοβαρότητα! Πότε θα ωριμάσεις; Γίνε ενήλικος! Φτάνει πια! Άφησε όλες αυτές τις ανοησίες της παιδικής ηλικίας.΄΄ Πάντα βρισκόταν κάποιος παρά δίπλα να σου δείξει. Έχασαν οι ίδιοι: δεν μπόρεσαν να απολαμβάνουν κι έτσι δεν μπορούν να επιτρέψουν και στους άλλους να απολαμβάνουν. Με αυτό ακριβώς τον τρόπο, από γενιά σε γενιά, μεταδίδονται οι αρρώστιες.

Κοίταξε καλά τη ζωή σου. Δες ότι ολόκληρη η ύπαρξη γιορτάζει. Τούτα τα δέντρα δεν είναι σοβαρά, τούτα τα πουλιά δεν είναι σοβαρά. Οι ποταμοί κι οι ωκεανοί είναι ξέφρενοι και υπάρχει παντού διασκέδαση, υπάρχει παντού χαρά κι απόλαυση. Παρατήρησε την ύπαρξη, άκουσε την ύπαρξη και γίνε μέρος της. Τότε θα γίνεις εραστής -διότι η αγάπη μπορεί να υπάρχει μόνο με βαθύ σεβασμό προς τη διασκέδαση, με βαθύ σεβασμό προς την απόλαυση. Η αγάπη δεν μπορεί να υπάρχει με ένα νου σοβαρό. Με το σοβαρό νου συντονισμένη είναι η λογική. Να είσαι μη σοβαρός. 

Δεν λέω να μην είσαι ειλικρινής. Να είσαι ειλικρινής, αλλά να είσαι μη σοβαρός. Η ειλικρίνεια είναι διαφορετικό πράγμα, η σοβαρότητα είναι κάτι τελείως άλλο. Να είσαι ειλικρινής με την ύπαρξη, τότε θα είσαι αληθινός, θα γίνεις μέρος αυτού του συμπαντικού παιγνιδιού.

 Τα δέντρα είναι ερωτευμένα με τη γη΄ η γη είναι ερωτευμένη με τα δέντρα. Τα πουλιά είναι ερωτευμένα με τα δέντρα΄ τα δέντρα είναι ερωτευμένα με τα πουλιά. Η γη είναι ερωτευμένη με τον ουρανό΄ ο ουρανός είναι ερωτευμένος με τη γη. Ολη η ύπαρξη βρίσκεται μέσα σε έναν μεγάλο ωκεανό αγάπης. Ας είναι θρησκευτική σου λατρεία η αγάπη, ας γίνει προσευχή σου η αγάπη.

Η αγάπη είναι μια ριζική αλλαγή στον εσώτατο πυρήνα της ύπαρξής σου. Το κεφάλι βρίσκεται απλώς στην περιφέρεια. Το κεφάλι είναι σαν τα κύματα του ωκεανού΄ η αγάπη είναι σαν τα βάθη. Στα βάθη δεν υπάρχουν κύματα και στα κύματα δεν υπάρχει βάθος. Οι σκέψεις είναι σαν τα κύματα στην επιφάνεια. Δεν υπάρχει τρόπος να γνωρίσει το κύμα τα βάθη όσο παραμένει ένα κύμα. Το κύμα μπορεί να γνωρίσει τα βάθη, αλλά τότε θα πρέπει να εξαφανιστεί μέσα στα βάθη. Δεν θα είναι πια ένα κύμα, μπορεί όμως μετά να επιστρέψει στην επιφάνεια. Το κύμα όμως αυτό  κανένα άλλο κύμα δεν θα το ακούει. Τα άλλα κύματα θα λένε ότι είναι τρελό αυτό το κύμα, γιατί θα μιλά για τα βάθη, ενώ τα κύματα γνωρίζουν μόνο τη ρηχότητα, δεν γνωρίζουν τα βάθη.

Η αγάπη είναι εμπειρία -υπαρξιακή, σαν τη γεύση. Αν δεν έχεις δοκιμάσει τη γεύση του αλατιού, δεν υπάρχει τρόπος να σου την εξηγήσει κάποιος. Αν την έχεις δοκιμάσει, δεν υπάρχει τρόπος να το ξεχάσεις. Αν το έχεις δοκιμάσει, τότε πάλι δεν υπάρχει τρόπος να το εξηγήσεις σε κάποιον άλλο που δεν έχει δοκιμάσει τη γεύση του. Πώς να το εξηγήσεις σε κάποιον άλλο που δεν γνώρισε ποτέ κάτι το αλμυρό; Τι να του πεις; Δεν είναι πως δεν ξέρεις -ξέρεις, μέσα στο στόμα σου το έχεις. Ξέρεις τι θα πει αλμύρα, αλλά πώς να το πεις σε κάποιον άλλο; Το μόνο πράγμα που υπάρχει είναι να του προσφέρεις λίγο αλάτι. Αν όμως πει εκείνος, ΄΄Πρώτα πρέπει να πειστώ ότι υπάρχει κάτι σαν το αλάτι, μόνο τότε θα το πάρω΄΄. . . αν είναι τόσο πολύ επιφυλακτικός, τότε είναι αδύνατο. Θα πρέπει τότε να μείνει δίχως την εμπειρία του αλατιού.

Κι αν μείνεις δίχως την εμπειρία της αγάπης είναι σαν να μένεις νεκρός -γιατί μόνο αυτός που αγαπά εγκαταλείπει συνεχώς κάθε νεκρό εαυτό του. Μόνο αυτός που αγαπά προχωρεί, γιατί μόνο αυτός που αγαπά είναι δυναμικός. Η λογική είναι νεκρή, η αγάπη είναι ζωντανή.

Θυμήθηκα τα λόγια του Μπράουνινγκ. Έλεγε, ΄΄Η διαδικασία της ζωής είναι να ανεβαίνουμε προς ανώτερα πράγματα πατώντας στα σκαλοπάτια των νεκρών μας εαυτών.΄΄. . .

Η λογική ανήκει στο παρελθόν, η αγάπη ανήκει στο μέλλον.

Η λογική κινείται απλώς πάνω στον παλιό κύκλο ξανά και ξανά.

Η αγάπη προχωρεί σε νέα περιοχή. Δεν είναι ποτέ στατικό πράγμα να είσαι ο εαυτός σου, δεν είναι ποτέ στατικό πράγμα να αγαπάς.

 Είναι πάντοτε εκστατικό -όχι στατικό, αλλά εκστατικό: εκτός στάσεως, εκτός ακινησίας.

Να κινείσαι. Δεν φτάνει κανείς ποτέ, αν και φτάνει συνεχώς.