Εσείς ποιοί είστε ;

΄΄Όλες οι θρησκείες πιστεύουν ότι ο Θεός δημιούργησε τον κόσμο καθώς και την ανθρωπότητα. Αν όμως σε δημιούργησε κάποιος, είσαι μια απλή μαριονέτα, δεν έχεις τη δική σου ψυχή.

Κι αν σε δημιούργησε κάποιος, μπορεί ανά πάσα στιγμή να σε ξε-δημιουργήσει. Δεν σε έχει ρωτήσει ούτε αν ήθελες να σε δημιουργήσει και ούτε που πρόκειται να σε ρωτήσει: ΄Θέλεις να σε ξε-δημιουργήσω;΄

΄΄Ο Θεός είναι ο πιο μεγάλος δικτάτορας, αν αποδεχτείς το μύθευμα ότι δημιούργησε εκείνος τον κόσμο κι ότι δημιούργησε επίσης την ανθρωπότητα. Αν αποτελεί την πραγματικότητα ο Θεός, τότε ο άνθρωπος είναι ένας σκλάβος, μια μαριονέτα. Όλα τα νήματα βρίσκονται στα χέρια του, ακόμη κι η ζωή σου. Τότε δεν υπάρχει κανένα ζήτημα για φώτιση. Τότε δεν υπάρχει κανένα ζήτημα να υπάρξει ένας Γκωτάμα Βούδας, διότι δεν υπάρχει καμιά απολύτως ελευθερία. Τραβά εκείνος τα νήματα κι εσύ χορεύεις, τραβά τα νήματα κι εσύ κλαις, τραβά τα νήματα κι εσύ αρχίζεις να σκοτώνεις, αυτοκτονείς, κάνεις πολέμους. Είσαι μια απλή μαριονέτα κι εκείνος είναι ο κουκλοπαίκτης.

΄΄Τότε δεν υπάρχει ζήτημα αμαρτίας κι αρετής, ζήτημα αμαρτωλών κι αγίων. Τίποτε δεν είναι καλό και τίποτε δεν είναι κακό, διότι είσαι μια απλή μαριονέτα. Η μαριονέτα δεν μπορεί να είναι υπεύθυνη για τις πράξεις της.

Υπευθυνότητα έχει κάποιος που έχει την ελευθερία να πράττει.

΄΄Μπορεί να υπάρχει είτε ο Θεός είτε η ελευθερία, δεν μπορούν να υπάρχουν και τα δυο μαζί.

΄΄Αυτή είναι η βασική υποδήλωση από τη φράση του Νίτσε: Ο Θεός είναι νεκρός, επομένως ο άνθρωπος είναι ελεύθερος.
 

΄΄Κανείς θεολόγος, κανείς ιδρυτής θρησκείας δεν το σκέφτηκε αυτό, ότι αν αποδεχτείς τον Θεό ως τον δημιουργό, καταστρέφεις την όλη αξιοπρέπεια της συνειδητότητας, της ελευθερίας, της αγάπης. Αφαιρείς από τον άνθρωπο κάθε υπευθυνότητα και του αφαιρείς όλη του την ελευθερία. Υποβιβάζεις ολόκληρη την ύπαρξη σε ιδιοτροπία ενός παράξενου τύπου που λέγεται Θεός.

΄΄Αλλά η φράση του Νίτσε είναι επόμενο να αποτελεί τη μια μόνο όψη του νομίσματος. Έχει απόλυτα δίκιο, αλλά μόνο ως προς τη μια όψη του νομίσματος. Έκανε μια πολύ σημαντική και όλο νόημα δήλωση, αλλά ξέχασε ένα πράγμα, το οποίο και ήταν επόμενο να συμβεί, διότι η δήλωσή του έχει ως βάση της τον ορθολογισμό, τη λογική και τη νόηση. Δεν έχει ως βάση της το διαλογισμό.

΄΄Ο άνθρωπος είναι ελεύθερος, αλλά ελεύθερος για ποιο πράγμα; Αν δεν υπάρχει Θεός και ο άνθρωπος είναι ελεύθερος, θα σημαίνει απλώς αυτό ότι τώρα ο άνθρωπος είναι ικανός να κάνει το οτιδήποτε, καλό ή κακό, δεν υπάρχει κανείς να τον κρίνει, κανείς να τον συγχωρέσει. Η ελευθερία αυτή θα είναι απλώς μια ελευθεριότητα.

΄΄Έρχεται εκεί κι η άλλη πλευρά. Αφαιρείς το Θεό κι αφήνεις τελείως άδειο τον άνθρωπο. Βέβαια, διακηρύσσεις την ελευθερία του, αλλά για ποιο σκοπό; Πώς θα χρησιμοποιήσει την ελευθερία του δημιουργικά, υπεύθυνα; Πώς θα αποφύγει να μην καταντήσει ελευθεριότητα η ελευθερία;

΄΄Ο Φρίντριχ Νίτσε δεν είχε υπόψη του κανένα διαλογισμό - πρόκειται για την άλλη πλευρά του νομίσματος.

΄΄Ο άνθρωπος είναι ελεύθερος, αλλά η ελευθερία του μπορεί να αποτελεί για κείνον χαρά και ευλογία μόνον αν βρίσκεται ριζωμένος μέσα στο διαλογισμό.

΄΄Αφαίρεσε τον Θεό - είναι πολύ εντάξει αυτό, αποτελούσε εκείνος τον πιο μεγάλο κίνδυνο γα την ελευθερία του ανθρώπου - δώσε όμως και κάποιο νόημα και σημασία στον άνθρωπο, κάποια δημιουργικότητα, κάποια δεκτικότητα, κάποιο μονοπάτι για να βρει την αιώνια ύπαρξή του.

Ο διαλογισμός είναι η άλλη πλευρά του νομίσματος. Ο διαλογισμός δεν έχει κανένα Θεό -Κύριο, αφεντικό - αυτή είναι η ομορφιά του.

΄΄Έχει όμως μια τεράστια επιστήμη για να μεταμορφώσει τη συνειδητότητά σου, για να φέρει τόση πολλή επίγνωση σε σένα που να μην μπορείς να κάνεις κάτι το κακό. Δεν πρόκειται για κάποια εντολή από τα έξω, προέρχεται από την εσώτατη ύπαρξή σου. Μόλις γνωρίσεις το κέντρο της ύπαρξής σου, μόλις γνωρίσεις ότι είσαι ένα με το σύμπαν - και το σύμπαν δεν δημιουργήθηκε ποτέ, βρίσκεται εκεί από πάντα και θα βρίσκεται εκεί πάντα και πάντα, από τη μια αιωνιότητα στην άλλη - μόλις γνωρίσεις τη φωτεινή σου ύπαρξη, την κρυμμένη σου Βουδική φύση, είναι αδύνατο να κάνεις κάτι λανθασμένο, είναι αδύνατο να κάνεις κάτι κακό, είναι αδύνατο να κάνεις κάποιο αμάρτημα.
 

΄΄Ο Φρίντριχ Νίτσε, στο τελευταίο στάδιο της ζωής του, έγινε σχεδόν παράφρων. Νοσηλεύθηκε, τον έκλεισαν σε φρενοκομείο. Έναν τόσο μεγάλο γίγαντα, τι του συνέβη; Είχε καταλήξει στο συμπέρασμα: ΄Ο Θεός είναι νεκρός,΄ αλλά πρόκειται για ένα αρνητικό συμπέρασμα. Έμεινε ο ίδιος κενός, η ελευθερία του όμως ήταν δίχως νόημα. Δεν εμπεριείχε καμία χαρά, διότι αποτελούσε μόνο την ελευθερία από το Θεό, για ποιο όμως πράγμα; Η ελευθερία έχει δυο όψεις: από κάτι και για κάτι. Έλειπε η άλλη όψη. Αυτό τον έκανε να παραφρονήσει.

΄΄Το κενό κάνει πάντοτε τους ανθρώπους να παραφρονούν. Σου χρειάζεται κάποια γείωση, σου χρειάζεται κάποια επικέντρωση, σου χρειάζεται κάποια σχέση με την ύπαρξη. Αφού πέθανε ο Θεός, έχει τελειώσει όλη σου η σχέση με την ύπαρξη. Αφού πέθανε ο Θεός, απόμεινες μόνος, χωρίς ρίζες. Το δέντρο δεν μπορεί να ζήσει χωρίς ρίζες, ούτε κι εσύ μπορείς.

΄΄Δεν ήταν υπαρκτός ο Θεός, αποτελούσε όμως καλή παρηγοριά. Γέμιζε τον εσωτερικό κόσμο των ανθρώπων, παρόλο που ήταν ένα ψέμα. Αλλά ακόμη κι ένα ψέμα, αν επαναλαμβάνεται πολλές χιλιάδες φορές επί χιλιετηρίδες, γίνεται σχεδόν αλήθεια. Ο Θεός υπήρξε μια μεγάλη παρηγοριά για τους ανθρώπους όταν είναι φοβισμένοι, , όταν σκέφτονται τα γερατειά και το θάνατο καθώς και πάρα πέρα - το άγνωστο σκοτάδι.

΄΄Ο Θεός αποτέλεσε τεράστια παρηγοριά, παρόλο που επρόκειτο για ένα ψέμα.

΄΄Τα ψέματα μπορούν να σε παρηγορήσουν, χρειάζεται να το καταλάβεις αυτό. Μάλιστα τα ψέματα είναι γλυκύτερα από την αλήθεια.

΄΄Ο Γκωτάμα Βούδας αναφέρεται ότι είχε πει: Ή αλήθεια είναι πικρή στην αρχή, γλυκιά στο τέλος, και τα ψέματα είναι γλυκά στην αρχή, πικρά στο τέλος - όταν αποκαλύπτονται. Έρχεται τότε μια τεράστια πικρία, που σε εξαπάτησαν οι γονείς σου, όλοι σου οι δάσκαλοι, όλοι σου οι ιερείς, όλοι οι επονομαζόμενοι ηγέτες σου. Σε εξαπατούσαν συνεχώς. Η απογοήτευση αυτή επιφέρει σε όλους μια μεγάλη έλλειψη εμπιστοσύνης. ΄Κανείς δεν αξίζει εμπιστοσύνη...΄ Δημιουργεί ένα κενό.

΄΄Έτσι λοιπόν ο Νίτσε δεν ήταν παράφρων σε κείνο το τελευταίο στάδιο της ζωής του, ήταν το αναπόφευκτο αποτέλεσμα της αρνητικής του προσέγγισης.

Η διάνοια μόνο αρνητική μπορεί να είναι , μπορεί να επιχειρηματολογεί και να κάνει κριτική και να σαρκάζει, αλλά δεν μπορεί να σου δώσει καθόλου τροφή. Από καμιά αρνητική οπτική δεν μπορείς να λάβεις τροφή.

Έχασε λοιπόν εκείνος τον Θεό του κι έχασε και την παρηγοριά του. Ελευθερώθηκε μόνο και μόνο για να τρελαθεί.

΄΄Και δεν είναι μόνον ο Φρίντριχ Νίτσε, έτσι λοιπόν δεν μπορούμε να πούμε ότι επρόκειτο για κάτι το τυχαίο. Πολλοί γίγαντες της διανόησης καταλήγουν σε φρενοκομεία ή αυτοκτονούν, διότι κανείς δεν μπορεί να ζήσει μέσα στο αρνητικό σκοτάδι. Χρειάζεται φως και μια θετική, καταφατική εμπειρία της αλήθειας. Ο Νίτσε κατεδάφισε το φως και δημιούργησε ένα κενό μέσα του καθώς και μέσα στους άλλους που τον ακολουθούσαν.

΄΄Αν αισθάνεσαι ένα κενό βαθιά μέσα σου, έναν απόλυτα άδειο χώρο χωρίς κανένα νόημα, συμβαίνει αυτό εξαιτίας του Νίτσε. Στη Δύση αναπτύχθηκε ολόκληρη φιλοσοφία: ο Νίτσε είναι ο ιδρυτής αυτής της πολύ αρνητικής προσέγγισης της ζωής.

΄΄Ο Ζαν Πωλ Σαρτρ κι ο Μάρτιν Χάιντεγκερ – κι όλοι οι σπουδαίοι γίγαντες του πρώτου μισού του 20ου αιώνα - μιλούσαν μόνο για την απουσία νοήματος, για την αγωνία, τον πόνο, το άγχος, τον τρόμο, τον φόβο, το στρες. Κι η φιλοσοφία αυτή ονομάστηκε υπαρξισμός στη Δύση. Δεν είναι έτσι. Πρόκειται απλούστατα για μη-υπαρξισμό. Καταστρέφει το κάθε τι που σε έχει παρηγορήσει.

΄΄Συμφωνώ με την καταστροφή του, διότι ό,τι παρηγορούσε τον άνθρωπο ήταν απλώς ψέματα. Ο Θεός, ο παράδεισος κι η κόλαση - ήταν όλα μυθεύματα που δημιουργήθηκαν για να παρηγορούν τον άνθρωπο. Είναι καλό που έχουν καταστραφεί, αφήνεις όμως έτσι τον άνθρωπο μέσα σε ένα απόλυτο κενό. Από το κενό αυτό γεννήθηκε ο υπαρξισμός, γι΄αυτό και μιλά μόνο για την απουσία νοήματος: ΄Η ζωή δεν έχει νόημα.  Μιλάει για την ασημαντότητα: ΄΄Είσαι απλώς κάτι το τυχαίο. Δεν έχει σημασία για το σύμπαν αν βρίσκεσαι ή όχι εδώ.΄
 

΄΄Κι οι άνθρωποι αυτοί αποκαλούν υπαρξισμό τη φιλοσοφία τους. Θα έπρεπε να την αποκαλούν τυχαιϊσμό.

΄΄Δεν είσαι αναγκαίος, κατά τύχη απλώς, στο περιθώριο, κάπως εμφανίστηκες. Πρώτα ο Θεός σε έκανε να είσαι μια μαριονέτα και τούτοι οι φιλόσοφοι, από το Νίτσε ως τον Ζαν Πωλ Σαρτρ, σε κάνουν να είσαι κάτι το τυχαίο.

΄΄Και υπάρχει τεράστια η ανάγκη μέσα στο είναι του ανθρώπου να σχετίζεται με την ύπαρξη. Του χρειάζονται ρίζες μέσα στην ύπαρξη, διότι, μόνο όταν προχωρούν βαθιά μέσα στην ύπαρξη οι ρίζες του, θα ανθίσει εκείνος και θα γίνει Βούδας, θα ανθίσει σε εκατομμύρια λουλούδια, θα πάψει να είναι δίχως νόημα η ζωή του. Θα ξεχειλίζει τότε εξαιρετικά η ζωή του από νόημα, σημασία, μακαριότητα , η ζωή του θα είναι απλούστατα ένας γιορτασμός.

΄΄Αλλά το συμπέρασμα των λεγόμενων υπαρξιστών είναι πως είσαι περιττός, πως η ζωή σου δεν έχει κανένα νόημα, καμιά σημασία. Η ύπαρξη δεν σε χρειάζεται καθόλου!

΄΄Θέλω λοιπόν να συμπληρώσω το έργο του Φρίντριχ Νίτσε, είναι ανολοκλήρωτο. Θα οδηγήσει όλη την ανθρωπότητα στην τρέλα - όχι μόνο τον Φρίντριχ Νίτσε, αλλά και όλη την ανθρωπότητα. Χωρίς το Θεό είσαι ασφαλώς ελεύθερος, αλλά για ποιο πράγμα; Μένεις με τα χέρια αδειανά. Ήσουν και πριν με τα χέρια αδειανά, διότι τα χέρια που έδειχναν ότι είναι γεμάτα ήταν γεμάτα με ψέματα. Τώρα έχεις πλήρη επίγνωση ότι τα χέρια σου είναι άδεια και δεν υπάρχει πουθενά να πας.

΄΄Άκουσα για έναν πολύ διάσημο άθεο. Όταν πέθανε, η γυναίκα του έφερε τα καλύτερά του ρούχα, τα καλύτερα παπούτσια, πριν τον βάλουν στο φέρετρο - την καλύτερη γραβάτα, την πιο ακριβή που υπήρχε. Ήθελε να του προσφέρει ένα καλό αποχαιρετισμό. Τον έντυσαν έτσι όπως δεν είχε ντυθεί ποτέ σε όλη του τη ζωή.

΄΄Κι έπειτα ήρθαν οι φίλοι κι ήρθαν οι γείτονες. Και μια γυναίκα είπε: ΄Πω πω! Είναι τόσο ωραία ντυμένος και δεν έχει κάπου να πάει.΄ Ήταν άθεος κι έτσι δεν πίστευε στο Θεό, δεν πίστευε στον παράδεισο, δεν πίστευε στην κόλαση - δεν είχε πού να πάει κι ήταν τόσο καλοντυμένος! Αλλά αυτή είναι η κατάσταση που θα αφήσει η όποια αρνητική φιλοσοφία για όλη την ανθρωπότητα: καλοντυμένη, έτοιμη να φύγει, αλλά δεν έχει κάπου να πάει! Η κατάσταση αυτή δημιουργεί παραφροσύνη...

΄΄Αν δεν γίνει η ελευθερία σου το άνθισμα της επίγνωσής σου κι αν δεν σε οδηγεί η εμπειρία της ελευθερίας στην αιωνιότητα, αν δεν σε οδηγεί στις ρίζες, στο σύμπαν και την ύπαρξη, τότε θα τρελαθείς. Η ζωή σου δεν θα έχει νόημα, δεν θα έχει σπουδαιότητα. Ό,τι κι αν κάνεις, δεν θα έχει σημασία.

΄΄Η ύπαρξη είναι εντελώς δίχως ευφυΐα σύμφωνα με τους λεγόμενους υπαρξιστές, οι οποίοι ακολουθούν όλοι τον Νίτσε, τον ιδρυτή. Αφαίρεσαν το Θεό κι έτσι νομίζουν - σύμφωνα με τη λογική δείχνει φαινομενικά να είναι αλήθεια - ότι αν δεν υπάρχει Θεός, γίνεται και το σύμπαν νεκρό, χωρίς καμιά ευφυΐα, χωρίς καθόλου ζωή.

 Ο Θεός αποτελούσε προηγουμένως τη ζωή, ο Θεός αποτελούσε προηγουμένως τη συνειδητότητα. Ο Θεός αποτελούσε το ίδιο το νόημα, το ίδιο το άλας τού είναι μας. Τώρα που δεν υπάρχει πια ο Θεός, ολόκληρη αυτή η ύπαρξη γίνεται άψυχη, η ζωή γίνεται απλώς ένα παράγωγο της ύλης. Όταν θα πεθάνεις λοιπόν, θα πεθάνουν τα πάντα, δεν θα απομείνει τίποτε.

΄΄Και δεν υπάρχει ζήτημα να είναι κανείς καλός ή κακός. Η ύπαρξη είναι τελείως αδιάφορη, δεν νοιάζεται για σένα. Ο Θεός νοιαζόταν για σένα. Όταν αφαιρείς το Θεό, αρχίζει να συμβαίνει μια μεγάλη αποξένωση ανάμεσα σε σένα και την ύπαρξη. Δεν υπάρχει καμιά σχέση, η ύπαρξη δεν νοιάζεται, δεν μπορεί να νοιάζεται, διότι δεν είναι πλέον συνειδητή. Δεν πρόκειται πλέον για ένα ευφυές σύμπαν, πρόκειται απλώς για νεκρή ύλη, όπως ακριβώς είσαι κι εσύ. Κι η ζωή που γνωρίζεις είναι ένα απλό παράγωγο. 

΄΄Τα παράγωγα εξαφανίζονται αμέσως όταν χωρίζουν τα στοιχεία που τα δημιουργούσαν...

΄΄Όταν δεις ότι χρειάζεται κάποια ισορροπία ανάμεσα στο αρνητικό και το θετικό, τότε θα έχεις τις ρίζες σου μέσα στην ύπαρξη.

΄΄Ένα άκρο είναι να πιστεύεις στο Θεό, ένα άλλο άκρο είναι να μην πιστεύεις στο Θεό κι εσύ πρέπει να βρίσκεσαι ακριβώς στη μέση, απόλυτα ισορροπημένος. Ο αθεϊσμός γίνεται κάτι το άσχετο, ο θεϊσμός γίνεται κάτι το άσχετο. Η εξισορρόπησή σου όμως φέρνει σε σένα ένα νέο φως, μια νέα χαρά, μια νέα μακαριότητα, μια νέα ευφυΐα που δεν είναι του νου. Η ευφυΐα εκείνη η οποία δεν είναι του νου σε κάνει να συνειδητοποιείς ότι ολόκληρη η ύπαρξη είναι εξαιρετικά ευφυής. Όχι μόνο είναι ζωντανή, αλλά έχει και ευαισθησία, έχει ευφυΐα.

΄΄Μόλις γνωρίσεις ότι η εσωτερική σου ύπαρξη είναι ισορροπημένη και σιωπηλή και ειρηνική, κινούνται ξαφνικά οι πόρτες που τις είχαν κλείσει οι σκέψεις σου κι όλη η ύπαρξη γίνεται ξεκάθαρη για σένα. Δεν είσαι τυχαίος. Το σύμπαν σε χρειάζεται. Χωρίς εσένα κάτι θα λείπει από το σύμπαν και κανείς δεν μπορεί να το αντικαταστήσει.

΄΄Αυτό είναι που σου δίνει αξιοπρέπεια, το ότι θα της λείψεις ολόκληρης της ύπαρξης. Τα αστέρια κι ο ήλιος και το φεγγάρι, τα δέντρα και τα πουλιά κι η γη - τα πάντα μέσα στο σύμπαν θα αισθανθούν ότι έχει μείνει άδειο ένα μικρό μέρος, το οποίο δεν μπορεί να το γεμίσει κανείς άλλος εκτός από εσένα. Σου δίνει τούτο τεράστια χαρά, μια ικανοποίηση που σχετίζεσαι με την ύπαρξη και που η ύπαρξη νοιάζεται για σένα. Όταν είσαι καθαρός και καθάριος, θα μπορείς να δεις την τεράστια αγάπη που πέφτει προς εσένα από κάθε διάσταση.

΄΄Αποτελείς την ανώτατη εξέλιξη της ύπαρξης, της ευφυΐας, και είναι εξαρτημένη εκείνη από εσένα. Αν αναπτυχθείς και φτάσεις πιο ψηλά από το νου και την ευφυΐα του, προς την κατεύθυνση του μη-νου και της ευφυΐας του, η ύπαρξη θα γιορτάσει: πάλι έφτασε ένας άνθρωπος στην υπέρτατη κορυφή. Ένα μέρος της ύπαρξης ανήλθε ξαφνικά ως τις ανώτατες δυνατότητες που είναι έμφυτες ως δυναμικό μέσα στον καθένα...

΄΄Και ο άνθρωπος που γνωρίζει τη σχέση του, τη βαθιά του σχέση με την ύπαρξη, δεν μπορεί να κάνει τίποτε ενάντια στην ύπαρξη, ενάντια στη ζωή. Είναι απλούστατα αδύνατο. Μπορεί μόνο να ρίξει πάνω σου βροχή τόση ευδαιμονία, τόση ευλογία, τόση πνευματική χάρη όση είσαι έτοιμος να λάβεις. Οι πηγές του όμως είναι ανεξάντλητες. Όταν έχεις βρει τις ανεξάντλητες πηγές της ζωής και την έκστασή της, τότε δεν έχει σημασία αν έχεις ή δεν έχεις έναν Θεό. Δεν έχει σημασία αν υπάρχει ή δεν υπάρχει μια κόλαση κι ένας παράδεισος. Δεν έχει καμιά απολύτως σημασία...
 

΄΄Σου λέω πώς να έρθεις σε επαφή με την ύπαρξη, πώς να ανακαλύψεις πού βρίσκεται η σύνδεση, η συνένωση με την ύπαρξη. Από πού παίρνεις τη ζωή σου την κάθε  στιγμή; Από πού προέρχεται η ευφυΐα σου; Αν είναι μη ευφυής η ύπαρξη, πώς γίνεται να είσαι εσύ ευφυής; Από πού θα πάρεις ευφυΐα;

΄΄Όταν βλέπεις τα τριαντάφυλλα να ανθίζουν, σκέφτηκες ποτέ ότι όλο αυτό το χρώμα, όλη αυτή η απαλότητα, όλη αυτή η ομορφιά βρισκόταν κρυμμένη κάπου μέσα στο σπόρο; Αλλά ο σπόρος από μόνος του δεν ήταν αρκετός ώστε να γίνει τριαντάφυλλο, χρειαζόταν την υποστήριξη της ύπαρξης - του εδάφους, του νερού, του ήλιου. Κατόπιν εξαφανίστηκε ο σπόρος μέσα στο έδαφος κι άρχισε να μεγαλώνει η τριανταφυλλιά. Τώρα της χρειάζεται αέρας, της χρειάζεται νερό, της χρειάζεται η γη, της χρειάζεται ο ήλιος, της χρειάζεται το φεγγάρι.

 Όλα αυτά μαζί μεταμορφώνουν τον σπόρο, ο οποίος ήταν σχεδόν σαν ένα νεκρό κομμάτι πέτρας. Συμβαίνει ξαφνικά μια μεταμόρφωση. Αυτά τα τριαντάφυλλα, αυτά τα χρώματα, αυτή η ομορφιά, αυτό το άρωμα, δεν μπορούν να προέλθουν από εκείνη, παρά μόνον αν ήδη τα είχε έτοιμα η ύπαρξη. Μπορεί να είναι όλα κρυμμένα, μπορεί να είναι καλυμμένα μέσα στο σπόρο. 

Αλλά το κάθε τι που συμβαίνει σημαίνει ότι ήδη βρισκόταν εκεί - ίσως σαν δυνατότητα.

            Έχεις ευφυΐα...΄΄